Staartsterren, vallende sterren en zwerfsterren. Deze benamingen waren vroeger gebruikelijk in de astronomie. Tegenwoordig weten we dat het bij deze verschijnselen niet om sterren gaat.

27 juni 2010

Om met de laatste categorie te beginnen: het woord 'planeten' komt rechtstreeks van de Griekse woorden 'asteres planetoi', wat letterlijk 'zwervende sterren' betekent. Planeten zijn koelere hemellichamen zoals de aarde en Saturnus, die om een ster (een brandende gasbol), bijvoorbeeld de zon, heendraaien. Door hun baan om de zon lijken ze tussen de sterrenbeelden door te zwerven. Vallende sterren noemen we tegenwoordig meteorieten. Ook dit zijn geen sterren, maar (meestal kleine) brokken steen, die met zeer grote snelheid onze dampkring binnenkomen. Door de enorme wrijvingshitte geven ze een kortstondig lichtspoor van opgloeiende lucht.

Staartsterren, tenslotte, worden tegenwoordig kometen genoemd. Het zijn stoffige reuzensneeuwballen, die een langgerekte baan om de zon beschrijven en maar af en toe in de buurt van de zon en de aarde komen. Zo gauw ze de zon naderen verdampt een deel van het ijs aan hun oppervlak en vormt een wazige vlek rond de komeet, coma genaamd. Daarnaast blaast de zonnewind(1) deeltjes van de komeet van de zon weg. Bij veel kometen is deze stroom deeltjes zichtbaar als een lange, van de zon afwijzende staart.

Mogelijkerwijs is een groot deel van, zo niet al het water op aarde afkomstig van komeetinslagen die miljarden jaren geleden plaats vonden. Kometen vormen daarom een gewild doel van onderzoek. Zo liet NASA in 2005 een zwaar projectiel inslaan op komeet Tempel 1. Het opstuivende komeetmateriaal werd geanalyseerd door de satelliet Deep Impact, die het projectiel naar omgeving van de komeet had vervoerd. Daarnaast keerde in 2006 de onbemande capsule Stardust terug met monsters van de komeet Wild 2. Bij analyses zijn tot nu toe o.a. aminozuren aangetroffen, belangrijke bouwstenen van leven.

Met een flinke telescoop zijn regelmatig kometen te zien, maar met het blote oog zijn het zeldzaamheden. Links boven op bovenstaande foto is een opname van de komeet Holmes 17p te zien die in 2007 wekenlang met het blote oog zichtbaar was. De schets rechts bovenaan is gemaakt, kijkend door een eenvoudige 7 x 35 verrekijker. Holmes 17p had geen opvallende staart. De onderste foto toont de beroemde komeet van Halley, die elke 76 jaar in de buurt van de aarde komt. De meest recente keer was in 1986, de volgende ontmoeting wordt verwacht midden 2061.

Ooit werden kometen beschouwd als voorboden van allerlei onheil, tegenwoordig dus als de brengers van water en aminozuren, voorwaarden voor leven. Een veel verdergaand standpunt is dat kometen mogelijk zelf primitief leven bevatten en dat o.a. op aarde hebben uitgezaaid. Dit wordt wel de panspermia hypothese genoemd. Volgens deze hypothese krioelt het in het heelal van het leven, een fascinerend maar onbewezen idee. Alle onderzoek ten spijt, de enige plek in het heelal waarvan we tot nu toe weten dat er leven is, is moeder aarde!

JdeH

(1) Licht kan worden gezien als een stroom deeltjes, fotonen genaamd. Daarnaast gedraagt het zich als golfverschijnsel. Deze twee schijnbaar onverenigbare visies vormen het onderwerp van de kwantummechanica.