Astro-blog 59: Reizigers

De satelliet op bovenstaande artist impression is de Voyager (Reiziger) 1, gelanceerd toen mobiele telefoons de omvang hadden van een diplomatenkoffertje, grote bloemmotieven zowel gordijnen als dameskleding sierden, "tieners" zichzelf tot de "blues" (spijkerjack, spijkerbroek, haarborstel in borstzakje) of "soul" (witte broek met wijde pijpen, overhemd met drukke kringeltjes en stropdas) stroming rekenden en computers bijzonder werden gevonden. De Voyager 1 is, op zo'n 15 miljard kilometer afstand, het verst van ons verwijderde door mensen gemaakte object.

9 juni 2010

We hoeven niet zelf te reizen om kennis te vergaren. De meeste kennis over de planeten in ons zonnestelsel wordt verzameld door onbemande ruimtevaartuigen. Er zijn er, zoals de Voyager 1 en 2, die eenmalig langs planeten zoals Jupiter en Saturnus scheren en gedetailleerde foto's naar de aarde sturen. Andere worden in een baan om een planeet zoals Mars gebracht en brengen het hele planeetoppervlak in kaart. Op dat zelfde oppervlak rijden karretjes met allerhande apparatuur. Met behulp van radar kijken satellieten door het dikke wolkendek van Venus, een planeet met een bijtende, gloeiende hogedruk atmosfeer waar een mens het zelfs met een ruimtepak nog geen minuut uit zou houden. Ook de zon wordt voortdurend in de gaten door een satelliet, SOHO genaamd. De maan, tenslotte, is tegenwoordig weer doelwit van satellietwaarnemingen, o.a. met het oog op mogelijkheden voor toekomstige permanente menselijke nederzettingen.

De populariteit van onbemande ruimtevaart gaat hand in hand met het gebruik van boordcomputers met slimme software. De afstanden tot de aarde zijn meestal zo groot dat satellieten niet rechtstreeks op afstand bestuurd kunnen worden: het duurt te lang voor de gegevens van de satelliet op aarde aankomen en de besturingscommando's daarna weer bij de satelliet arriveren. Een serie manoevres wordt vooraf aan de boordcomputer doorgegeven, waarbij het preciese verloop van een manoevre afhangt van de informatie die sensoren tijdens die manoevre oppikken, net zoals een chauffeur het verloop van een bocht voortdurend corrigeert aan de hand van wat hij (m/v) ziet.

De discussie over bemande versus onbemande ruimtevaart is al decennia oud en laait af en toe weer op. Met bemande ruimtevaart kun je als politicus en als natie scoren, zelfs als het niet de eerste keer is dat een hemellichaam wordt bezocht. Het plan van president John F. Kennedy, als eerste Amerikanen op de maan te zetten zorgde voor een ongeevenaarde publiciteit en voor het nodige nationale zelfvertrouwen. Maar ook George Bush kreeg veel publiciteit met het simpele idee, dit kunstje opnieuw uit te halen.

Nuchtere wetenschappers vinden het gewoon zonde van de centen. Met het geld dat nodig is voor een bemande Mars-missie kunnen vele onbemande missies worden uitgevoerd, waarbij bijvoorbeeld bodemmonsters uit een gebied worden verzameld en teruggebracht naar de aarde. Het argument dat mensen beter op onverwachte situaties kunnen reageren dan machines vind ik niet zo overtuigend. Ook bij onbemande missies ligt het commando immers bij de mens. Ik moet toegeven dat het wel de fantasie prikkelt: mensen die rondstappen op die mysterieuze rode planeet en daar uit de eerste hand over kunnen vertellen. Maar de gigantische oogst aan kennis die een groot aantal onbemande missies kan opleveren heeft toch mijn voorkeur. Mars bevat een enorme diversiteit aan landschappen en omstandigheden, en hoe groter de steekproef is die we daar uit nemen, des te groter is de kans dat we iets bijzonders vinden, leven bijvoorbeeld.

JdeH

Artist impression van Voyager 1: NASA