Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus. Dat zijn ze, de planeten op volgorde, Mercurius het dichtst bij de zon, Neptunus er het verst vandaan. Pluto wordt sinds 2006 niet meer bij de planeten gerekend maar bij de "dwergplaneten". En Pluto is niet eens de grootste dwergplaneet, Eris, ontdekt in 2005, is groter.
24 november 2009
De ontdekking van Eris, waarvan de doorsnede nog geen kwart van die van de aarde bedraagt, zorgde er voor dat de astronomen zich eens achter de oren krabden. Tien planeten? En wie weet hoeveel van dergelijke bevroren mini-werelden er de komende jaren nog meer ontdekt zouden worden. Ook op zeer grote afstanden van de zon zouden dergelijke objecten nog hun banen kunnen draaien. Besloten werd het ledental van de planetenclub in te dammen.
Tja en als Eris er geen is, dan is Pluto er zeker geen... Maar Pluto bleek populair, en een storm van protest tegen het besluit van de International Astronomical Union stak op. Tevergeefs, planeetdefinities komen net zomin democratisch tot stand als spellingsregels. Eris heeft een maantje, Dysnomia, met een doorsnede van zo'n 200 km. Zo'n beetje groot genoeg om Nederland, Belgie en Luxemburg op onder te brengen. Wel met tentharingen vastzetten, anders zweeft alles bij de geringste aanleiding zo de ruimte in wegens gebrek aan zwaartekracht van dit mini-maantje.
Pluto heeft zelfs meerdere manen, waarvan Charon met z'n 1200 km doorsnede eigenlijk eerder een gelijkwaardige partner van Pluto vormt. Zo zweven en zwerven er allerlei brokken steen door het heelal. Niet geheel zonder risico voor de aarde. Om een inslagkrater te zien hoeft u niet heel ver te reizen. De Nördlinger Ries krater in Zuid-Duitsland en de dichtbij gelegen Steinhem krater werden waarschijnlijk door brokstukken van dezelfde meteoriet veroorzaakt. Het door de schokgolf vervormde kwarts wordt onder andere aangetroffen in de bouwstenen van de kerk van Nördlingen.
De Ries krater oogt onopvallend, de verwering heeft sinds het ontstaan ervan 14 miljoen jaar geleden stevig toegeslagen. Als u er midden in gaat staan is de verhoogde bomenrij op de rand goed waar te nemen. Van enige afstand lijkt de Ries krater nog het meest op een vulkaankegel. Pas sinds 1960 is de ware aarde ervan bekend.
Heftige astronomische gebeurtenissen staan in de belangstelling. Zo gaat de film 2012 over het op één lijn komen van alle planeten, terwijl te gelijker tijd de aarde door het centrum van de melkweg beweegt en de noord- en zuidpool sterk verschuiven. Deze door de Maya's voorspelde feiten zouden op aarde de nodige rampen te weeg brengen. Begrijpelijk dat sommigen 'm knijpen. Alleen:
De Maya's wisten het één en ander van de schijnbare jaarlijkse beweging van de lichtende stipjes aan de hemelkoepel, maar de aard van die stipjes en de mechanica die aan hun bewegingen grondslag ligt werden pas door Newton aan het licht gebracht. Rustig doorgaan met ademhalen dus, en liefst ons stipje niet te veel opwarmen.
Het grote voordeel van het weglaten van Pluto uit de planetenfamilie is dat alle planeten nu zonder veel moeite met amateurtelescopen verschalkt kunnen worden. Jupiter en Saturnus zijn daarbij het bekijken het meest waard. Mars is ook leuk maar blijft ook in een forse telescoop een piepklein bolletje met vaag waarneembare poolkappen. [url=http://www.astroviewer.com/interactive-night-sky-map.php]Dit handige programmaatje[/url] helpt u uit te vinden welke planeten wanneer zichbaar zijn en waar aan de hemel u ze moet zoeken. Planeten bevinden zich in het algemeen in de buurt van de baan die de zon overdag heeft getrokken. Vrij uitzicht naar het zuiden is daarom handig bij het waarnemen van de planeten. Voorlopig staat Jupiter vroeg in de avond nog steeds in het zuiden te pronken.
JdeH
1) Licht legt elke seconde 300.000 km af. Een lichtjaar is de afstand die het licht met die snelheid in een jaar aflegt.
Artist impression: NASA