Even de natuur in? Kijk vanavond als het helder is, eens naar boven. Astro-blog houdt u op de hoogte van wat er zoal te zien is.

19 februari 2009

Het is de moeite waard, bij gelegenheid in de avondschemering nog even naar buiten te lopen en naar het westen te kijken, want over een paar weken verdwijnt ze een tijdje van het toneel: Venus, de gesluierde, vrijwel even grote zus(1) van de aarde. U kunt haar niet missen, ze schijnt zo fel als de koplamp van een vliegtuig en wordt regelmatig voor een UFO aangezien. Haar rustig stralende verschijning was inspiratiebron voor veel dichters, die haar soms bezongen als verkwikkend koele hemelnimf. De permanente, ondoordringbare wolkensluier die haar omgeeft, nodigt uit tot fantasieen en speculaties. Omdat Venus dezelfde afmetingen heeft als de aarde en "ongeveer even dicht bij de zon staat", werden haar in het verleden ook wel aardse eigenschappen toegedicht.

Geinspireerd door dit aardachtige beeld werd in recenter tijden de nodige energie gestoken in pogingen tot een bezoekje. Maar liefst veertig (!) ruimtevaartuigen werden richting Venus gestuurd. De meesten kwamen nooit aan, maar op 14 december 1962 vloog de Mariner 2 (USA) vlak langs Venus en kwamen de eerste barsten in het beeld van de vriendelijke zuster met de koele handen: De oppervlaktetemperatuur van Venus bleek zo'n 430°C te bedragen en van enige waterdamp, waaraan de aarde wolken, regen en dus vruchtbaarheid dankt, viel niets te bespeuren. Vele mislukte pogingen later lukte het de Venera 3 (USSR) de atmosfeer van Venus binnen te dringen. Daarna werd echter niets meer van haar vernomen. Twee jaar later drong de Venera 4 door tot 25 km boven het planeetoppervlak en liet Venus nog iets meer van haar karakter zien: De gemeten druk op die hoogte bedroeg een verpletterende 22 atmosfeer, net zo groot als 220 m onder het oppervlak van een aardse zee. Pas de Venera 7 slaagde erin het planeetoppervlak te bereiken. De gemeten temperatuur was 475°C en de druk 90 atmosfeer, net zo hoog als 900 m onder het zeeoppervlak. Ware uw auto een hermetisch gesloten constructie, dan zou hij op die diepte zonder pardon gereduceerd worden tot een platte plak plastic-houdend plaatijzer.

De close-up van het planeetoppervlak onderaan de afbeelding bij deze blog is gemaakt door de Venera 14, die qua bouw nog het meest had van een bathysfeer, waarmee oceanografen op aarde de op grote diepte heersende druk trachten te weerstaan. Links bovenaan deze afbeelding Venus zoals ze er meestal vanaf de aarde uitziet, bedekt met wolken, maar dan in ultraviolet licht gefotografeerd. Rechts bovenaan radarbeelden van het oppervlak, gemaakt door de Magellan sonde, ingekleurd aan de hand van de opnamen van de Venera. De roodachtige kleurwaas wordt veroorzaakt door de dikke, grotendeels uit kooldioxide bestaande Venus-atmosfeer, die het zonlicht filtert. Ook de samenstelling van de wolken in die atmosfeer is geen geheim meer, zij bestaan voor het grootste deel uit druppels zwavelzuur, ook wel bekend als accuzuur, een gemeen bijtend goedje dat je vooral niet op je handen moet krijgen. Van reisburo's met belangstelling voor Venus is mij niets bekend.

Houdt dit nu in dat op Venus geen leven mogelijk is? Wezens die qua stofwisseling op ons lijken hoeven we er niet te verwachten, maar op aarde is op de vreemdste plekken leven aangetroffen. Hoog in de atmosfeer maar ook honderden meters onder water, bij door vulkanisme verhitte bronnen maar ook bij kilometerdiepe boringen in miljoenen jaren oude rotslagen werden levende organismen aangetroffen. Ook zwavelhoudende poelen bleken bacterien te bevatten die het daar zo te zien prima naar hun zin hadden. Het is daarom te vroeg om conclusies te trekken. Met name de atmosfeer van Venus staat wat dat betreft op dit moment hernieuwd in de belangstelling. Organismen in een wolk zwavelzuur? Wie weet...

Voorlopig verdwijnt Venus dus uit beeld, om over een paar maanden aan de andere kant van de zon weer op te duiken als oostelijk ochtendlicht. Niet dat we het op dit moment aan de nachthemel zonder planeten hoeven te stellen: Saturnus, met z'n prachtige ringen het oerbeeld van een hemellichaam, is al een groot deel van de nacht zichtbaar. Daarover een andere keer meer.

JdeH

(1) Behalve de zus van de aarde is Venus ook haar buurvrouw, één baan dichter bij de zon. Vanwege haar nabijheid tot de zon is ze nooit midden in de nacht te zien maar altijd 's ochtends of 's avonds, en vertoont Venus net als de maan schijngestalten. Als ze bijvoorbeeld een kwart omwenteling voor is op de aarde, wordt Venus door de zon van opzij verlicht en zien we een halve verlichte schijf. Dat geldt niet voor alle planeten. Vanaf verre planeten zoals Jupiter en Saturnus gezien, staan zon en aarde vlak bij elkaar, waardoor we het zonlicht altijd recht op de voorkant van deze planeten zien. De schijngestalten van Venus zijn alleen met een goede telescoop te zien.

Foto's: NASA